UNG THƯ HỌC
Điều trị tia xạ hay xạ trị là một phương pháp cơ bản trong điều trị bệnh ung thư, sử dụng các chùm tia bức xạ năng lượng cao phát ra từ các nguồn chất phóng xạ hoặc các máy xạ trị, không nhìn thấy được bằng mắt thường, có khả năng đi xuyên sâu vào bên trong cơ thể, đến vị trí khối u và tiêu diệt các tế bào ung thư.
Xạ trị vùng khung chậu được chỉ định cho các bệnh nhân ung thư vùng khung chậu: Tử cung (dạ con) – Cổ tử cung, trực tràng – hậu môn, tuyến tiền liệt, bàng quang…
Các bước chuẩn bị người bệnh sẽ đi qua trước khi bắt đầu liệu trình xạ trị:
1. Bác sĩ chỉ định các thăm dò, xét nghiệm cần thiết, hoàn thiện đánh giá đầy đủ tình trạng bệnh cũng như tình trạng sức khỏe người bệnh.
2. Chụp phim mô phỏng: Phim cắt lớp vi tính hay “xi ti” tương tự với phim cắt lớp vi tính người bệnh có thể đã được chụp trước đó trong quá trình chẩn đoán bệnh. Điểm khác biệt quan trọng đó là phim mô phỏng được chụp khi người bệnh nằm ở tư thế điều trị (Người bệnh sẽ lặp lại tư thế nằm nay trong mỗi buổi chiếu xạ, trong suốt thời gian liệu trình xạ trị về sau). Các dụng cụ, phương tiện đặc biệt như giá đỡ, mặt nạ nhựa, gối đệm… sẽ được sử dụng để giúp người bệnh cảm thấy thoải mái nhất khi nằm ở tư thế điều trị.
3. Lập kế hoạch, tính liều lượng xạ trị: Bác sĩ xạ trị xác định các khu vực cần điều trị cũng như chỉ định liều xạ mong muốn, sau đó, việc tính toán liều lượng được thực hiện bởi các kỹ sư vật lý. Kế hoạch điều trị tối ưu sau khi được phê duyệt bởi bác sĩ xạ trị sẽ tiếp tục trải qua một số công đoạn kiểm tra, đảm bảo chất lượng của kế hoạch khi triển khai trên người bệnh.
Lưu ý đối với người bệnh và gia đình trong các bước chuẩn bị trước xạ trị:
1. Dành thời gian thảo luận kỹ cùng bác sĩ điều trị (bác sĩ xạ trị) về mục tiêu của xạ trị, cách thức liệu trình xạ trị sẽ diễn ra, các lợi ích, nguy cơ xuất hiện các tác dụng phụ trong và sau khi xạ trị:
– Mục tiêu xạ trị: Triệt để (Ví dụ: Ung thư cổ tử cung, Ung thư ống hậu môn…). Xạ trị hỗ trợ trước mổ (Ví dụ: Ung thư trực tràng…). Xạ trị hỗ trợ sau mổ (Ví dụ: Ung thư thân tử cung, ung thư trực tràng…)
– Cách thức liệu trình xạ trị sẽ diễn ra: Xạ trị đơn thuần hay kết hợp cùng điều trị hóa chất? Số buổi xạ trị? Những chú ý về ăn uống trước xạ trị (Cần phải nhịn ăn? Nhịn tiểu? Uống nhiều nước?)
– Các tác dụng phụ có thể gặp và các chú ý để ngăn ngừa: Viêm bàng quang, viêm ruột, viêm dạ vùng tia xạ, viêm âm đạo…
2. Thảo luận cùng bác sĩ điều trị ảnh hưởng của tia xạ đến chức năng của buồng trứng, dạ con (tử cung) hay tinh hoàn và khả năng sinh con sau xạ trị là một nội dung quan trọng, đặc biệt khi người bệnh trẻ tuổi. Trữ trứng hay trữ tinh trùng đông lạnh là một phương án có thể đặt ra nếu người bệnh còn nguyện vọng có con.
3. Dinh dưỡng cho người bệnh trong quá trình xạ trị:
– Tham khảo thêm bài viết “Dinh dưỡng trong thời gian điều trị bệnh ung thư”
– Tăng cân và giảm cân quá mức (trên 5% cân nặng) đều ảnh hưởng không tốt đến hiệu quả điều trị tia xạ. Cần duy trì chế độ dinh dưỡng ổn định và theo dõi cân nặng hàng tuần (Cân vào buổi sáng, sau khi đi vệ sinh hoặc vào 1 thời điểm nhất định giống nhau giữa các tuần)
– Táo bón hay tiêu chảy (Đại tiện phân loãng nước trên 3 lần/ngày) đều có thể xuất hiện trong thời gian xạ trị. Thực hiện chế độ ăn nhuận tràng (Nhiều rau quả, đủ nước) và tránh các loại thực phẩm khiến người bệnh có biểu hiện sôi bụng, đại tiện phân lỏng sau khi ăn. Thông báo cho bác sĩ điều trị nếu người bệnh đang gặp phải các tình trạng trên.
4. Chuẩn bị các dụng cụ, đồ dùng cần thiết trước khi xạ trị:
– Quần/Váy bằng chất liệu thoáng mát, rộng rãi: Để mặc trong thời gian xạ trị, nhằm giữ thoáng mát da vùng chiếu xạ, tránh cọ xát và tiện lợi hơn cho việc vệ sinh,
– Xà phòng trung tính, không kiềm (Có thể chọn loại sản phẩm dùng cho trẻ nhỏ): Dùng để vệ sinh da vùng chiếu xạ,
– Dung dịch vệ sinh âm đạo: Hỏi ý kiến bác sĩ điều trị về loại sản phẩm phù hợp,
– Khăn bông mềm mại dùng để thấm khô sau khi vệ sinh da vùng xạ, chú ý không lau mạnh hay cọ xát,
– Máy cạo râu: Dùng để vệ sinh lông vùng sinh dục, cần thực hiện trước khi bắt đầu xạ trị, tránh sử dụng dạo cạo thông thường có thể gây chầy xước, tổn thương da vùng chiếu xạ (Tổn thương lâu liền, dễ nhiễm trùng nặng).
